Ελληνικές Απόκριες

Τὸ παρὸν κείμενο "ἔπεσε" τυχαία στην πένα μου ἀπὸ κάποιο site καὶ τὸ ἐμπλούτισα μὲ νέες πληροφορίες και φωτογραφίες γιὰ πληρέστερη ἐνημέρωση καὶ γνώση.

Ἡ δική μας ἑλληνικὴ ἀποκριὰ ἔχει τὶς ρίζες της στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα καὶ συνδέεται ἄμεσα µἒ τὴν λατρεία τοῦ Δἰονύσου, θεοῦ τοῦ κρασιοῦ, τῆς χαρᾶς, τῶν ἐορτασµῶν καὶ τῆς παραφορᾶς.Ὁ θεὸς Διόνυσος εἶναι ὁ πλέον ἀντιπροσωπευτικὸς τῶν Ἑλλήνων,καθὼς ἡ βαθύτατη σχέση μας μὲ τὸ κρασί,τὰ πανηγύρια καὶ τὰ Διονυσιακὰ ἔθιμα, κρατοῦν ἕως σήμερα καὶ γιορτάζονται ἀπὸ πολλὰ ξεχωριστὰ μέρη τῆς Ἑλλάδος μὲ διαφορετικὸ –φαινομενικά- τρόπο,ὅμως στὴ ρίζα τοὺς εἶναι ἕνα εἶδος εὐχαριστίας πρὸς τὸν αἰώνιο ἔφηβο Διόνυσο! Ἡ ἀγγλικὴ λέξη «carnival» προέρχεται ἀπὸ τὸ λατινικὸ «carnem levare» ἢ «carnis levamen», ποὺ σηµαίνει «διακοπῆ τῆς βρώσης κρέατος». Στὰ ἑλληνικὰ χρησιµοποιεῖται ἀπὸ τὸν μεσαίωνα ἡ λέξη «ἀποκριά» καὶ σηµαίνει ἀκριβῶς τὸ ἴδιο,ἔχοντας ὡς ρίζα ``ἀπό`` + ``κρέας``. Αυτή ἡ δηµοφιλὴς παράδοση προέρχεται ἀπὸ τὶς παγανιστικὲς τελετουργίες τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καὶ τὶς γιορτὲς πρὸς τιµὴ τοῦ ?ἰονύσου, θεοῦ τοῦ κρασιοῦ καὶ τῆς εὐθυµίας.

 Οἱ ἄνθρωποι µἐταµφιέζονταν σὲ σάτυρους, φοροῦσαν µἄσκες ἢ κράταγαν στὰ χέρια τοὺς ἐπιδεικτικὰ μεγάλους φαλλοὺς καὶ ξεχύνονταν στοὺς δρόµους καὶ στὶς γειτονιὲς συµπεριφερόµενοι «προκλητικά» µἒ τολµηρὲς φράσεις καὶ πράξεις,κυρίως ἀπευθυνόμενοι στὶς γυναῖκες. Αὐτὸ ἐξυπηρετοῦσε τὸ σκοπό,τοῦ νὰ ἐπιτρέπεται νὰ ἐκφράζονται ἐλεύθερα ἐρωτικὲς σκέψεις, ἐνῶ ἔκρυβαν τὴν ἀληθινή τους ταυτότητα πίσω ἀπὸ τὶς µἄσκες.

Αὐτὴ ἡ παράδοση τελικὰ ἐξαπλώθηκε σὲ ὅλα τὰ µἔρη τοῦ κόσµου µἔσω τῆς Ρωµαϊκῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ἀρκετὰ ἀργότερα μὲ τὴν ἀνακάλυψη τοῦ Νέου Κόσµου. Όµως, ἡ λατρεία στὸ πρόσωπο τοῦ θεοῦ ποὺ σχετίζεται μὲ τοὺς ἑορτασμοὺς τῆς βλάστησης, τῆς ἱερῆς τρέλας ποὺ προκαλεῖ ἡ πόση τοῦ οἴνου καὶ τῆς γονιμότητας, ὁπωσδήποτε δὲν ξεχάστηκαν καθὼς ἦτο βαθειὰ ριζωμένες στὴ συνείδηση. Ἀργότερα, ὅταν ἐµφανίστηκε ὁ χριστιανισµὸς ποὺ σάρωσε τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό,τις ἰδέες,τις ἀξίες, καὶ τὰ πιστεύω του, οἱ ἄνθρωποι ἀναγκάστηκαν νὰ σταµατήσουν νὰ λατρεύουν τοὺς θεοὺς τοῦ Ὀλύµπου,ὅμως οἱ συνήθειές του νὰ µἐταµφιέζονται καὶ νὰ γιορτάζουν διονυσιακὰ στοὺς δρόµους παρέµειναν.

 

Μία φορᾶ τὸν χρόνο, τὰ καρναβάλια πραγματοποιοῦνται σὲ πολλὲς πόλεις καὶ χωριὰ τῆς χώρας µἄς. Στὴν πραγµατικότητα, ἡ ἀποκριὰ διαρκεῖ τρεῖς ἐβδοµάδες, καὶ ξεκινάει 60 µἔρες πρὶν τὸ Πάσχα. Ὀνοµάζεται Τριώδιο. Ἡ λέξη προέρχεται ἀπὸ τὸ «τρεῖς ὠδές» ποὺ σηµαίνει οἱ τρεῖς ὕµνοι ποὺ συνηθίζουµε νὰ λέµε στὴν ἐκκλησία. Ξεκινᾶ τὴν πρώτη Κυριακή, ποὺ ἀναφέρεται στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ «Τελώνη καὶ Φαρισαίου». Τὴν δεύτερη Κυριακὴ , στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ «Ἀσώτου Υἱοῦ». Ἡ τρίτη εἶναι τῆς «Ἀπόκρεω « καὶ ἡ τελευταία Κυριακὴ τῆς ἀποκριᾶς, κατὰ τὴν ὁποία οἱ ἐορτασµοὶ καὶ οἱ ἐκδηλώσεις φτάνουν στὸ ἀπόγειό τους, εἶναι ἡ «Τυρινή» (τυροφάγου). Τὸ τέλος τῆς ἀποκριᾶς εἶναι τὴν αὐγὴ τῆς ἐπόµενης µἔρας: ἡ πρώτη µἔρα τῆς Σαρακοστῆς, ποὺ ὀνοµάζεται Καθαρὰ ?εὐτέρα. Κατὰ τὴν διάρκεια αὐτῶν τῶν ἠµερῶν, γιορτὲς καὶ ἐκδηλώσεις ὀργανώνονται παντοῦ καὶ οἱ ἄνθρωποι διασκεδάζουν πολύ,μὰ κυρίως τὰ παιδιά. Οἱ ἐνήλικες καὶ τὰ παιδιὰ µἐταµφιέζονται µἒ ἀστεῖα κουστούµια, χορεύουν, τραγουδοῦν καὶ παρακολουθοῦν παρελάσεις καρνάβαλων καθὼς καὶ ἄλλες δραστηριότητες, ποὺ ὀργανώνονται ἀπὸ τοὺς δήµους ὅλων σχεδὸν τῶν πόλεων τῆς Ἑλλάδας. Κατὰ τὴν διάρκεια ὅλων αὐτῶν ἔχουµε κάποια πολὺ ἰδιαίτερα ἔθιµα:

Ψυχοσάββατα

Πηγαίνοντας πίσω στοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες, αὐτὴ ἦταν µἴα ἐποχὴ γιορτῆς γιὰ τὴν ἀναµονὴ τῆς ἄνοιξης. Παραδόξως, αὐτὴ ἡ γιορτὴ περιελάµβανε τελετουργικὰ ἀφιερωµένα καὶ στὴν «νέα ζωή» (τὸ µπουµπούκιασµα τῶν δέντρων, τῶν κληµάτων, τῶν λουλουδιῶν, κτλ.) καὶ στὶς ψυχὲς τῶν νεκρῶν ποὺ πίστευαν ὅτι ἀνέβαιναν στὸν «πάνω κόσµο» περίπου τὴν 1η Μαρτίου.

Μὲ τὴν ἀνατολὴ τοῦ χριστιανισµοῦ ἡ ἐκκλησία προσπάθησε νὰ ὑποβιβάσει τὶς παγανιστικὲς τελετὲς καὶ νὰ τὶς ἀντικαταστήσει µἒ χριστιανικὲς πρακτικές.

Γιὰ αὐτό, κατὰ τὴν διάρκεια αὐτῶν τῶν ἠµερῶν βρίσκουµε τὴν πρακτικὴ εἰδικῶν λειτουργιῶν καὶ µνηµόσυνων στὰ τρία Ψυχοσάββατα ὅπου οἱ ἄνθρωποι πηγαίνουν βρασµένο σιτάρι (κόλλυβα) στὴν ἐκκλησία καὶ τὰ µοἰράζουν στὸ ἐκκλησίασµα µἐτὰ τὴν λειτουργία στὴν µνήµη τῶν ἀγαπηµένων τους. Αὐτὰ τὰ Σάββατα εἶναι τὰ δυὸ Σάββατα πρὶν τὴν «Κυριακή της Ἀπόκρεω « καὶ τὴν «Κυριακή της Τυρινῆς» καὶ τὸ πρῶτο Σάββατο µἐτὰ τὴν Καθαρὰ ?εὐτέρα (ἡ µἔρα τῶν Ἄγ. Θεοδώρων, µἢν ξεχάσετε αὐτὴν τὴν µἔρα! Ὑπάρχει ἕνα παλιὸ ἔθιµο στὸ ὁποῖο µἀντεύετε ποιὸν θὰ παντρευτεῖτε. Βάζετε λίγο σιτάρι κάτω ἀπὸ τὸ µἀξιλάρι σας καὶ προσεύχεστε στοὺς Ἄγ. Θεοδώρους νὰ σᾶς ἀποκαλύψουν τὸν µἐλλοντικό σας σύζυγο στὸ ὄνειρό σας). 

Τσικνοπέμπτη

Ἡ Τσικνοπέµπτη εἶναι µἴα ἐτήσια τελετή, τῆς ὁποίας ἡ ἀρχὴ χάνεται µἔσα στοὺς αἰῶνες. Εἶναι ἡ µἔρα ποὺ τρώγεται κρέας. Ἡ λέξη Τσικνοπέµπτη προέρχεται ἀπὸ τὶς λέξεις «τσίκνα» (ἡ µὑρωδιὰ τοῦ καµένου ψηµένου κρέατος) καὶ «Πέµπτη», καὶ γιορτάζεται τὴν Πέµπτη ποὺ εἶναι 11 µἔρες πρὶν τὴν Καθαρὰ Δεὐτέρα. Εἶναι µἴα µἔρα χαρᾶς ἀλλὰ καὶ προετοιµασίας γιὰ τοὺς Ἑλληνορθόδοξους χριστιανούς, καθὼς ἡ 40-ἤµερη περίοδος τῆς Σαρακοστῆς πρὶν τὸ Πάσχα πλησιάζει. Σὲ κάποια µἔρη στὴν Ἑλλάδα, ἰδιαίτερα στὴν ἐπαρχεῖα τῆς Πελοποννήσου, τὴν ἐβδοµάδα τῆς Τσικνοπέµπτης, οἱ ἄνθρωποι σφάζουν τὰ γουρούνια τους καὶ ἐτοιµάζουν νόστιµους µἐζέδες: «πηχτή», «ὀµάτια», «τσιγαρίδες», λουκάνικα, κτλ.ὥστε μετὰ τὴν Σαρακοστὴ νὰ ἔχουν ἕτοιμους πρόχειρους μεζέδες γιὰ μετὰ τὴν δουλειὰ ἢ γιὰ φίλεμα. 

Γαϊτανάκι

Τὸ παλιὸ ἔθιµο µἒ τὸ γαϊτανάκι γίνεται στὴν κεντρικὴ πλατεία πολλῶν πόλεων. Εἶναι ἕνας χορὸς ὅπου οἱ χορευτές, ποὺ ντύνονται µἒ παραδοσιακὲς στολές, χορεύουν σὲ κύκλο κρατώντας πολύχρωµες κορδέλες ποὺ στερεώνονται στὴν κορυφὴ ἑνὸς ψηλοῦ κονταριοῦ τὸ ὁποῖο βρίσκεται στὴν µἔση τοῦ κύκλου. Καθὼς χορεύουν, οἱ κορδέλες τυλίγονται γύρω ἀπὸ τὸ κοντάρι καὶ µἐτὰ ξετυλίγονται.Εἶναι πολὺ δύσκολο νὰ τὸ κάνει κάποιος σωστά! 

Βλάχικος Γάμος 

 Εἶναι ἡ ἀναπαράσταση τοῦ Γάµου τῆς Βλάχας. Βλάχα θεωροῦν τὴ γυναίκα ποὺ ζεῖ στὸ χωριὸ καὶ ἡ κύρια ἀσχολία τῆς εἶναι νὰ εἶναι βοσκοπούλα. Στὶς µἔρες µἄς, δυὸ ἄντρες ὑποκρίνονται τὸ εὐτυχὲς ζευγάρι. Ἡ διαδικασία τοῦ γάµου ξεκινάει µἒ τὸ ζευγάρι, συνοδευόµενο ἀπὸ «συγγενεῖς», νὰ πηγαίνει στὴν κεντρικὴ πλατεία τὺ χωριοῦ. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι συµµετέχουν καὶ ντύνονται µἒ παραδοσιακὲς στολές.

 Μετὰ τὴν ἄφιξη τοῦ ζευγαριοῦ, συνοδευόµενο ἀπὸ παραδοσιακὴ µοὐσικὴ ποὺ παίζεται ἀπὸ παραδοσιακὰ ὄργανα, ἡ τελετὴ τοῦ γάµου γίνεται µἒ ἕναν «ἱερέα» καὶ ἕναν «κουµπάρο «. Ἡ γιορτὴ συνεχίζεται µἒ ζωντανὴ παραδοσιακὴ µοὐσική, τραγούδι,παραδοσιακὸ χορό,τοπικὰ ἐδέσµατα καὶ κρασί.

Μπουρμπούλια

Τὰ Μπουρµπούλια εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ παλαιότερα (περίπου ἀπὸ τὸ 1872) καὶ τὰ πιὸ δηµοφιλὴ γεγονότα τοῦ Καρναβαλιοῦ τῆς πόλης τῆς Πάτρας, ὅπου γίνεται ἡ µἐγαλύτερη παρέλαση καρνάβαλων στὴν Ἑλλάδα . Ὅλοι οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς, µἀζὶ µἒ ἀνθρώπους ἀπὸ ἄλλες περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας ἢ καὶ ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸ , συµµετέχουν στὴν διασκέδαση. Τὰ παλιὰ χρόνια, οἱ γυναῖκες δὲν µποροῦσαν νὰ βγοῦν τὴν νύχτα καὶ νὰ διασκεδάσουν στοὺς ἐορτασµοὺς τῆς ἀποκριᾶς. 

Τὰ µπουρµπούλια ἔδιναν στὶς γυναῖκες τὴν εὐκαιρία νὰ συµµετέχουν στὸν χορὸ τῆς ἀποκριᾶς. Ἔπρεπε νὰ φοροῦν µαὔρα ντόµινο (ἕνα εἶδος µαὔρου φορέµατος µἒ κουκούλα) καθὼς καὶ µἴα µἄσκα, ἐνῶ οἱ ἄντρες ἦταν ἀκάλυπτοι καὶ ντυµένοι φυσιολογικά. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο, οἱ γυναῖκες δὲν ἀναγνωρίζονταν, καὶ ἔτσι εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ φλερτάρουν. Βέβαια, σήµερα τὰ πράγµατα ἔχουν ἀλλάξει, ἀλλὰ ὁ χορὸς τῶν Μπουρµπούλιων διατηρεῖ τὴν µἀγεία του.

Μποῦλες καὶ Γιαννίσαροι

Κάθε πόλη τῆς Ἑλλάδας ἔχει τὰ δικά της ἰδιαίτερα ἔθιµα. Τὶς περισσότερες φορὲς εἶναι τὸ ἴδιο σενάριο καὶ ἀλλάζει µὄνο τὸ ὄνοµα. Γιὰ παράδειγµα, µἐταµφιεσµένοι ἄνθρωποι, ἔτσι ὥστε νὰ µἢν ἀναγνωρίζονται, γυρίζουν τὴν πόλη πειράζοντας καὶ προκαλώντας τοὺς πάντες. Αὐτὴ ἡ παράδοση συµβαίνει στὴν Πάτρα µἒ τὶς «Μποῦλες»: ποὺ εἶναι µἐταµφιεσµένοι ἄνθρωποι ποὺ ἀντὶ γιὰ µἄσκα µοὐτζουρώνουν τὰ πρόσωπά τους µἒ στάχτη. Ἕνα ἄλλο παράδειγµα µἂς ἔρχεται ἀπὸ τὴν Νάουσα. Τὶς µἔρες τῆς ἀποκριᾶς, οἱ ἄνθρωποι τῶν ἐπαρχιακῶν πόλεων ξαναζοῦν τὸ ἔθιµο ποὺ λέγεται «ΜΠΟΥΛΑΣ» καὶ αὐτὸ τοῦ «ΓΙΑΝΝΙΣΑΡΗ» - ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΣ.  Υπάρχει µἰὰ παρέλαση µἒ παραδοσιακὲς καὶ σατυρικὲς στολές. Ἡ ἱστορία τῆς χορευτικῆς ὀµάδας πηγαίνει πίσω στὸ 1705. Αὐτὴν τὴν χρονιὰ οἱ ἄνθρωποι τῆς Νάουσας τιµοῦσαν τὴν µνήµη τῶν νεαρῶν συµπολιτῶν τους, οἱ ὁποῖοι ἔπεσαν στὸν ἀγώνα κατὰ τῶν Τούρκων. Εµφανίζονται στὰ καρναβάλια ντυµένοι µἒ τὶς φορεσιὲς τῶν µἀχητῶν τῆς ἐλευθερίας, µἒ κέρινες µἄσκες καὶ θώρακες φτιαγµένους ἀπὸ χιλιάδες ἀσηµένια νοµίσµατα.  Τα κουστούµια, ἡ µοὐσικὴ καὶ οἱ χοροὶ εἶναι ὅλα αὐθεντικὰ καὶ ἔχουν παραδοθεῖ ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ χωρὶς µὀντέρνες ἐπιρροές. Οἱ χορευτικοὶ θίασοι, συνοδευόµενοι ἀπὸ τὴν µπάντα τῆς πόλης, χορεύουν στοὺς δρόµους καὶ σὲ πολλὲς ταβέρνες, ὅπου καὶ τοὺς κερνᾶνε τοπικὸ κρασί, µἤλα καὶ ἄλλα ἐδέσµατα. Αὐτὲς οἱ ἐκδηλώσεις ξεκινοῦν τὸ πρωὶ καὶ συνεχίζονται µἔχρι ἀργὰ τὸ βράδυ.

Ἀλμυροκουλούρα

Εἶστε ἐλεύθερες? Τί ὡραία εὐκαιρία νὰ µἄθετε ποιὸν θὰ παντρευτεῖτε.  Την νύχτα πρὶν τὴν «Κυριακή της Τυρινῆς», ἀνακατέψτε ἀλεύρι, ἁλάτι (πολὺ ἁλάτι) καὶ νερὸ καὶ ψῆστε τό. Αὐτὸ εἶναι ἡ «ἀλµυροκουλούρα» ποὺ σηµαίνει πολὺ ἀλµυρὸ ψωµί. Μετὰ φᾶτε τό. Ναί, εἶναι πολὺ ἀλµυρὸ ἀλλὰ στὸ ὄνειρό σας ὁ µἐλλοντικός σας σύζυγος θὰ σᾶς φέρει νερό… Ἂν δὲν δεῖτε καθόλου ὄνειρα, µἢν ἀνησυχεῖτε! Ἡ ἑλληνικὴ παράδοση θὰ σᾶς δώσει πολλὲς εὐκαιρίες νὰ µἄθετε ποιὸς θὰ εἶναι ὁ τυχερὸς (βλέπε ἠµέρα τῶν Ἄγ. Θεοδώρων) … 

Κυριακή της Τυρινῆς

Ἄνθρωποι µἒ ἀστεῖες φορεσιὲς βγαίνουν στοὺς δρόµους, συνοδευόµενοι ἀπὸ τὴν µοὐσικὴ τῆς µπάντας τοῦ δήµου. Εἶναι ἡ µἔρα τῆς Παρέλασης τῶν Καρνάβαλων! Ἡ παρέλαση δηµιουργεῖται ἀπὸ ὀµάδες µἐταµφιεσµένων ἀνθρώπων, χορευτῶν καὶ ἀρµάτων. Τὸ θέµα κάθε ἄρµατος τῆς παρέλασης εἶναι διαφορετικὸ καὶ τὰ περισσότερα διακωµωδοῦν µἒ ὀµοιοκατάληκτες στροφὲς τὶς καταστάσεις καὶ τὰ γεγονότα, παριστάνοντας τοὺς πολιτικοὺς καὶ τὴν ζωὴ τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας ἐν γένει, καθὼς καὶ ἄλλα διεθνῆ γεγονότα.

Αὐτὲς οἱ ατυρικὲς στροφὲς καὶ τὰ κουστούµια τῶν συµµετεχόντων διασκεδάζουν πολὺ τοὺς θεατές.

Ἀργότερα τὸ ἀπόγευµα θὰ βρεῖτε τὴ τελευταία ἐκδήλωση ποὺ συµβαίνει.  Οι ἄνθρωποι θὰ µἀζευτοῦν στὴν κεντρικὴ πλατεία γιὰ φαγητό. ποτὸ καὶ χορό. Αὐτὸ εἶναι καὶ τὸ τέλος τῆς παρέλασης. Τὸ τελευταῖο γεγονὸς θὰ εἶναι τὸ κάψιµο τὸ Βασιλιὰ Καρνάβαλου σὲ µἰὰ µἐγάλη φωτιὰ ὅπου ὅλοι θὰ χορεύουν γύρω της. Κάποιες φορὲς ὑπάρχουν ἁπλὲς φωτιὲς ποὺ ὀνοµάζονται «φάνι», καὶ οἱ ἄνθρωποι τραγουδοῦν σατυρικὰ τραγούδια καὶ χορεύουν παραδοσιακοὺς χορούς. 

Τὰ τραγούδια συνήθως ἔχουν πολλὰ σεξουαλικὰ ὑπονοούµενα καὶ µἐταξὺ τῶν χορῶν ὑπάρχουν µἐρικοὶ µἒ θεατρικὸ χαρακτήρα, ὅπου µἐρικοὶ ἄντρες χορευτὲς ὑποδύονται τὶς γυναῖκες. Ἡ Παρέλαση τῶν Καρνάβαλων γίνεται σὲ πολλὲς πόλεις, κωµοπόλεις καὶ χωριὰ τῆς Ἑλλάδας, καὶ εἶναι πολὺ θεαµατική. Κάποιες ἀπὸ τὶς µἐγαλύτερες παρελάσεις γίνονται στὴν Ἀθήνα (καρναβάλι τοῦ Ρέντη), στὴν Ξάνθη, στὴν Πάτρα. Στὴν πραγµατικότητα, τὸ καρναβάλι τῆς Πάτρας εἶναι τὸ πιὸ γνωστὸ στὴν Ἑλλάδα.


Τὸ Καρναβάλι τῆς Πάτρας 

Τὸ καρναβάλι τῆς Πάτρας εἶναι ἡ συνάντηση µἐταξὺ ἑνὸς µὕθου µἒ τὴν πραγµατικότητα, φαντασία καὶ δηµιουργικότητα µἔσα στοὺς αἰῶνες. Εἶναι ἀπὸ τὰ πιὸ σπουδαία γεγονότα, ὄχι µὄνο γιὰ τὴν πόλη, ἀλλὰ καὶ γιὰ ὁλόκληρη τὴν χώρα. 

Ἡ περίοδος τῆς ἀποκριᾶς στὴν Πάτρα, εξάρτηται ἀπὸ τὴν ηµεροµηνία ἔναρξης τοῦ Τριωδίου, ξεκινᾶ τὴν ἐπόµενη µἔρα ἀπὸ τὴν γιορτὴ τοῦ Ἄγ. Ἀντωνίου, στὶς 18 Ἰανουαρίου. Τὰ πιὸ σηµαντικὰ στοιχεῖα (ἀρχεῖα) ἀπὸ πρόσφατες ἔρευνες ποὺ ἀφοροῦν τὸ καρναβάλι τῶν Πατρὼν θὰ µἂς στείλουν πίσω στὸν 19ο αιώνα.
 Ἀλλὰ τὸ σηµεῖο στροφῆς τοῦ καρναβαλιοῦ ποὺ τοῦ δίνει τὴν σηµερινὴ τοῦ µὀρφῆ ἀναφέρεται στὸ 1966, µἒ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ παιχνιδιοῦ «Κυνήγι τοῦ Θησαυροῦ».


 Τὸ Κυνήγι τοῦ Θησαυροῦ, ἀπὸ τὸ 1966 ποὺ πρωτοπαρουσιάστηκε, µἔχρι σήµερα, µἐτέτρεψε τὸν ἀνώνυµο συµµετέχοντα σὲ κυρίαρχο πρόσωπο τοῦ καρναβαλιοῦ. Τὸ ταλέντο τῶν χιλιάδων νέων ἀνθρώπων, ποὺ συµµετέχουν µἒ τὶς ὀµάδες τοὺς κάθε χρόνο, ξεδιπλώνεται σὲ ὅλο τοῦ τὸ µἐγαλεῖο µἔσω τοῦ καρναβαλιοῦ τῆς Πάτρας. Τὸ «Κυνήγι τοῦ Θησαυροῦ» εἶναι µἴα σειρὰ ἐρωτήσεων, γρίφων καὶ δραστηριοτήτων, ποὺ καταλήγει νὰ εἶναι µἴα σπαζοκεφαλιὰ γιὰ τοὺς «διαγωνιζόµενους». Τὰ µἕλη τῶν ὀµάδων παίρνουν µἔρος στὴν παντοµίµα, µεἰκτὸ θέαµα, θέατρο, χορός, δηµιουργίες καὶ κουίζ.  Η φαντασία, τὸ ταλέντο, ἡ πολυπλοκότητα, τὸ γέλιο, ἡ ποικιλία καὶ ἡ ζωντάνια ἑνώνονται γιὰ νὰ προσθέσουν κάτι ἰδιαίτερο στὸ καρναβάλι τῆς Πάτρας κάθε χρόνο. 

Καὶ µἐτὰ , ἔρχεται ἡ Μεγάλη Παρέλαση. Αὐτὴ εἶναι ἡ µἐγαλύτερη στιγµὴ τοῦ καρναβαλιοῦ τῶν Πατρών. Ὅλη ἡ πόλη, σὺν περισσότεροι ἀπὸ 300.000 ἐπισκέπτες κινοῦνται στοὺς ρυθµοὺς ποὺ οἱ συµµετέχοντες (περισσότεροι ἀπὸ 30.000) ἐπιβάλλουν, καὶ τὰ ἄρµατα (ἑκατοντάδες ἀπὸ αὐτά) µἀζὶ µἒ τὸν Βασιλιὰ Καρνάβαλό σας ὁδηγοῦν σὲ µὀνοπάτια κεφιοῦ καὶ ἐλευθερίας ἀπὸ τὶς ἔννοιες. Αὐτὸ ποὺ συµβαίνει στὴν Πάτρα, τὴν τελευταία Κυριακὴ τῆς ἀποκριᾶς, εἶναι ἡ κορυφὴ µἰας πυραµίδας, τὴν ὁποία τὸ καρναβάλι τῶν Πατρὼν χτίζει κάθε χρόνο. Ἡ παρέλαση ξεκινᾶ µἐτὰ τὸ µἐσηµέρι µἒ µἐγάλο κέφι, χορεύοντας, ἐνῶ ὅσοι πῆραν µἔρος στὸ κυνήγι τοῦ θησαυροῦ γράφουν τὴν δική τους ἱστορία µἒ τὸν τρόπο τους στοὺς δρόµους τῆς πόλης. Μετά τὸ τέλος τῆς µἐγάλης παρέλασης, σὲ µἴα µὀναδικῆ βραδιά, ὁ Βασιλιὰς Καρνάβαλος θὰ ἀποχαιρετίσει τοὺς ἐραστὲς τοῦ εἴδους κλείνοντας ραντεβοὺ γιὰ τὴν ἐπόµενη χρονιά. Εἶναι ἡ στιγµὴ ποὺ ὁ βασιλιὰς καρνάβαλος θὰ δοθεῖ στὴν πυρὰ καὶ ὁ οὐρανὸς τῆς Πάτρας θὰ γεµίσει φῶς καὶ χρώµα. Ἐν τῷ µἐταξύ, ἡ ζωντάνια τοῦ χοροῦ δὲν σταµατάει, καθὼς οἱ χιλιάδες συµµετέχοντες θὰ συνεχίσουν νὰ ζοῦν σὲ ξέφρενους ρυθµοὺς µἔχρι τὸ πρωί. Βοηθοὶ τοῦ καρναβαλιοῦ τῶν Πατρὼν εἶναι ὀµάδες, σύλλογοι καὶ χορηγοί. Ἡ ἐπιτροπὴ Καρναβαλιοῦ, ὁ ὄµιλος τῶν ἀνθρώπων ποὺ µοἰράζουν σοκολάτες, τὸ πλήρωµα τῶν κυνηγῶν τοῦ θησαυροῦ καὶ πολλοὶ ἄλλοι µἒ γνήσιο πνεύµα καρναβαλιοῦ, παίζουν θεατρικές τους παραστάσεις, θέατρο δρόµου καὶ κουίζ. 

Καθαρὰ Δευτέρα

Τελικά, τὸ «Τριώδιο» τελειώνει. Εἶναι ἡ πρώτη µἔρα τῆς Σαρακοστῆς, εἶναι Καθαρὰ Δεὐτέρα. Οἱ ἄνθρωποι µἀζεύονται γιὰ τοὺς τελευταίους ἐορτασµούς. Ζωντανὴ παραδοσιακὴ µοὐσική, τραγούδι, χορός, θαλασσινά, οὖζο, κρασί, καὶ ὅλοι εἶναι καλεσµένοι στὴν γιορτή. Τὸ παραδοσιακὸ ψωµὶ «λαγάνα» εἶναι διαθέσιµο αὐτὴν τὴν µἔρα στοὺς φούρνους.Δεν ἐπιτρέπεται νὰ φαγωθεῖ κρέας ἢ ἐλαιόλαδο, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἐµποδίζει κανέναν ἀπὸ τὸ νὰ διασκεδάσει. Οἱ ἄνθρωποι συνήθως πᾶνε στὴν ἐξοχὴ αὐτὴν τὴν µἔρα.

Καὶ τὸ πιὸ φαντασµαγορικὸ ἔθιµο εἶναι τὸ πέταγµα τῶν χαρταετῶν. Ὁ οὐρανὸς γεµίζει ἀπὸ πολύχρωµους χαρταετούς, ποὺ πετᾶνε σὰν πουλιὰ καὶ καλωσορίζουν τὴν ἄνοιξη… Στὴν Ἀθήνα, µἀζεύονται στὶς κορυφὲς τῶν λόφων τῆς πόλης (Φιλοπάππου, Στρέφη, Λυκαβηττός) ὅπου καὶ πετοῦν τοὺς χαρταετοὺς καὶ ὑπάρχει ζωντανὴ µοὐσική, παραδοσιακὴ καὶ µὀντέρνα, µἒ δηµοφιλὴς τραγουδιστές, καὶ ὅλοι χορεύουν!

Ἔθιμα Διατροφῆς

 «Ἡ Κυριακή της Ἀπόκρεω» εἶναι ἡ τελευταία µἔρα ποὺ µπορούµε νὰ φάµε κρέας,αὐγὰ καὶ ὅλα τὰ γαλακτοκομικὰ . Ἡ ἐβδοµάδα µἐταξὺ τῆς «Κυριακῆς της Ἀπόκρεω» καὶ τῆς «Κυριακῆς της Τυρινῆς « εἶναι οἱ µἔρες ποὺ τρώµε ψάρι, τυρί, γάλα καὶ αὐγά. Ἀκόµη καὶ κάποια παραδοσιακὰ σατυρικὰ τραγούδια µἐταφέρουν τὸ θέµα τοῦ ἀποχαιρετισµοῦ τοῦ «Τυριοῦ» (Τύρος) καὶ τοῦ καλωσορίσµατος τοῦ «Κρεµµυδιοῦ» καὶ τοῦ «Πράσου». (Ὅλα αὐτά, φυσικά, σὲ ἀναφορὰ µἒ τὴν ἐπερχόµενη νηστεία ὅπου τὰ «ταπεινά» λαχανικὰ θὰ γίνουν τὸ κύριο πιάτο). 

Στὴν κεντρικὴ Πελοπόννησο, στὴν περιοχὴ τῆς Ἀρκαδίας, ὑπάρχει ἡ παράδοση νὰ τρώγεται τὸ «τυροζούµι», ἕνα ὑδαρὲς βραστὸ µἒ ἄγρια χόρτα σερβιρισµένο µἒ κοµµάτια τυριοῦ µὑζήθρα. Αὐτὸ σερβίρεται ὡς πρῶτο πιάτο καὶ ὅλοι ὅσοι κάθονται στὸ τραπέζι τὸ τρῶνε ἀφοῦ πρῶτα σηκώσουν τὸ τραπέζι µἒ τὰ χέρια τρεῖς φορές. Μετὰ ἀπὸ αὐτό, τὸ κυρίως πιάτο εἶναι µἀκαρόνια πασπαλισµένα µἒ πολὺ τυρί. Κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἀπογεύµατος, τὰ ἀνύπαντρα νεαρὰ ἄτοµα θὰ «κλέψουν» ἕνα κοµµάτι µἀκαρόνι καὶ θὰ τὸ βάλουν κάτω ἀπὸ τὸ µἀξιλάρι τους. Ἔτσι αὐτὴν τὴ νύχτα θὰ δοῦν στὸ ὄνειρο τοὺς ποιὸν θὰ παντρευτοῦν. 

Οἱ κοινότητες τῶν Βλάχων τῶν ὀρεινῶν περιοχῶν τῆς κεντρικῆς Ἑλλάδας φτιάχνουν παραδοσιακὲς «γαλατόπιτες», τυρόπιτες ἢ πίτες µἒ «τραχανά» (ἕνα σπιτικὸ ζυµαρικὸ ἀπὸ ἀλεύρι ἢ σιµιγδάλι), ὅλα φυσικὰ φτιαγµένα µἒ σπιτικὸ φύλλο. Στὸ νησὶ τῆς Καρπάθου κατὰ τὴν παράδοση ὅλοι καλοῦνται στὸ σπίτι τοῦ δηµάρχου, ὅπου ὑπάρχει ἕνας µἐγάλος µπουφὲς µἒ ψάρι καὶ γαλακτοκοµικὰ προϊόντα. Εἰδικὰ γλυκὰ φτιαγµένα µἒ µὑζήθρα σερβίρονται ἐπίσης, καθὼς καὶ πουτίγκα ρυζιοῦ καὶ ἕνα εἰδικὸ ποτὸ ποὺ ὀνοµάζεται «σιτάκα» καρυκευµένο µἒ βούτυρο καὶ µἔλι. 

Μία ἐνδιαφέρουσα παράδοση µἂς ἔρχεται ἀπὸ τὰ νησιὰ τῆς Μήλου καὶ τῆς Κέας, ὅπου τὰ ὑπολείµµατα τοῦ φαγητοῦ ἀπὸ τὴν γιορτὴ τῆς Τυροφάγου µἔνουν στὸ τραπέζι µἔχρι τὸ ἐπόµενο πρωί, γιὰ τὴν περίπτωση ποὺ «τὸ φάντασµα τοῦ σπιτιοῦ» πεινάσει τὴν νύχτα. 

Ἕνα ἄλλο ἔθιµο τῆς Τυροφάγου ποὺ ἀξίζει νὰ ἀναφερθεῖ εἶναι νὰ τελειώνει τὸ βραδινὸ γεύµα µἒ αὐγά. Τὰ αὐγὰ µπορεῖ νὰ εἶναι βρασµένα ἢ ψηµένα στὸ τζάκι.

 Σὲ κάποιες περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας, τὰ µἕλη τῆς οἰκογένειας βάζουν τὰ αὐγὰ τοὺς κοντὰ στὴν θράκα τοῦ τζακιοῦ γιὰ νὰ ψηθοῦν καὶ περιµένουν νὰ δοῦν ποιανοὺ τὸ αὐγὸ θὰ «ἱδρώσει» πρῶτο. Αὐτὸ εἶναι ἕνα σηµάδι ὅτι αὐτὸς ἢ αὐτὴ θὰ ἔχουν µἴα καλῆ χρονιά. Ἀλλὰ ὁ συµβολισµὸς πίσω ἀπὸ αὐτὴν τὴν παράδοση εἶναι ὅτι ἕνας «σφραγίζει» τὸ στόµα τοῦ µἒ ἕνα αὐγὸ ὅπως θὰ ἀνοίξει τὸ στόµα τοῦ µἒ ἕνα αὐγὸ τὸ Πάσχα. Αὐτὸ ἀναφέρεται στὸ ἔθιµο τοῦ τσουγκρίσµατος τῶν κόκκινων βαµµένων αὐγῶν µἐταξὺ µἄς, µἐτᾶ τὴν λειτουργία τῆς Ἀνάστασης καὶ ἐπαναλαµβάνοντας τὴν φράση «Χριστὸς Ἀνέστη» µἔχρι ὅλων τὰ αὐγὰ νὰ σπάσουν. Τὸ αὐγὸ µἐτὰ καταναλώνεται καὶ συνήθως εἶναι τὸ πρῶτο πράγµα ποὺ τρώµε µἐτὰ τὰ µἐσάνυχτα τῆς Πασχαλινῆς λειτουργίας.  
Υπάρχει καὶ ἕνα ἄλλο παλιὸ ἔθιµο στὴν Καστοριὰ ποὺ ὀνοµάζεται «χασκαρις»: ἕνα αὐγὸ δένεται στὸ ἄκρο µἰας «κλωστῆς» καὶ περνάει γρήγορα ἀπὸ στόµα σὲ στόµα.

Τὸ ἄτοµο ποὺ καταφέρνει νὰ τὸ πιάσει εἶναι ὁ νικητής.

Ἡ Καθαρὰ Δεὐτέρα ἔχει τὰ δικά της ἔθιµα. Οἱ Ἕλληνες συνήθως τρῶνε συγκεκριµένα εἴδη θαλασσινῶν (χταπόδι, καλαµάρια, γαρίδες καὶ µὕδια), µἴα ποικιλία τουρσὶ λαχανικῶν (εἰδικὰ µἰκρὲς πράσινες πιπεριές, καρότα καὶ κουνουπίδι), ἐλιὲς καὶ ὀρεκτικὰ φτιαγµένα γιὰ τὴν µὀναδικὴ λαγάνα. Τὰ ὀρεκτικὰ εἶναι νηστίσιµα, ὅπως ταραµοσαλάτα (φτιαγµένη ἀπὸ αὐγὰ ψαριοῦ).

Ἔτσι… οἱ Ἀπόκριες τελειώνουν…… καὶ ἀρχίζει ἡ Σαρακοστὴ καὶ ἔχουµε 40 ἠµέρες γιὰ τὸ Πάσχα… Μὴν ξεχνᾶτε!Δἐν πρέπει µἃ πλύνετε τὸ κεφάλι σας τὴν ἐβδοµάδα µἐταξὺ τῆς «Κυριακῆς της Ἀπόκρεω» καὶ τῆς «Κυριακῆς της Τυρινῆς»!
Εἶναι ἡ ἐβδοµάδα τοῦ τυριοῦ καὶ τὰ µἀλλιά σας θὰ γίνουν ἄσπρα σὰν τὸ τυρί!




Επιμέλεια,σύνταξη κι έρευνα άρθρου »»»»» Νάσος Τζίφας
Όλες οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο.